Sự Khác Biệt và Tương Đồng Giữa DEX và CEX

Với Uniswap dẫn đầu, làn sóng DeFi năm 2020 đã thu hút sự chú ý của nhiều nhà đầu tư vào các sàn DEX. Năm nay, các chính sách quản lý tiền mã hoá nghiêm ngặt hơn tại Hoa Kỳ và Trung Quốc cũng đã thúc đẩy nhu cầu về DEX. Vậy DEX là gì và nó khác biệt như thế nào so với CEX?

DEX là viết tắt của Sàn Giao dịch Phi tập trung (Decentralized Exchange), trong khi CEX là viết tắt của Sàn Giao dịch Tập trung (Centralized Exchange). Không có gì nghi ngờ rằng cả hai đều được tạo ra để hỗ trợ các giao dịch tiền mã hoá giữa người dùng. Ngoài ra, hầu hết các dịch vụ chính trên DEX và CEX đều tương tự nhau, bao gồm giao dịch spot, hợp đồng vĩnh cửu, giao dịch ký quỹ và cho vay & đi vay.

Ngoài một vài điểm tương đồng, có rất nhiều sự khác biệt giữa DEX và CEX.

1) Quy trình giao dịch khác nhau

Trước khi giao dịch trên các sàn CEX như Binance, Huobi và Coinbase, người dùng sẽ cần trải qua quy trình cơ bản bao gồm đăng ký, xác thực danh tính thật và mua token bằng tiền fiat, trước khi có thể sử dụng các dịch vụ đa dạng hơn như giao dịch spot, hợp đồng vĩnh cửu, giao dịch ký quỹ và cho vay & đi vay.

Trên CEX, tất cả các giao dịch được khớp lệnh và hoàn thành thông qua các quy trình định sẵn, và mọi hành động liên quan đến giao dịch đều được ghi lại bởi cơ sở dữ liệu của CEX. Tuy nhiên, nếu người dùng muốn giao dịch trên DEX, họ không cần phải hoàn thành đăng ký hay xác thực danh tính thật, và tất cả những gì cần là chuẩn bị một ví tiền mã hoá. Trên DEX, ví của người dùng chính là tài khoản của họ. Tất cả hành động của người dùng diễn ra trên blockchain và được ghi lại bởi blockchain, và tất cả các lệnh giao dịch được thực hiện bởi hợp đồng thông minh.

Nếu bạn có kế hoạch lưu trữ tài sản tiền mã hoá an toàn hơn, trên CEX, bạn sẽ cần rút token về ví của mình, trong khi DEX không có yêu cầu như vậy. Trên DEX, khi giao dịch hoàn tất, người dùng có thể trực tiếp kiểm tra tài sản tương ứng trong ví của họ. Tuy nhiên, CEX là lựa chọn tốt hơn khi nói đến việc hiện thực hóa tài sản tiền mã hoá. Trên CEX, để rút tài sản tiền mã hoá, người dùng có thể đơn giản tham gia giao dịch fiat, trong khi với DEX, người dùng có thể phải chuyển tài sản của họ sang CEX trước, sau đó mới chuyển đổi tài sản thành tiền mặt thông qua giao dịch fiat, điều mà hầu hết các DEX không có.

2) Trải nghiệm giao dịch khác biệt rõ rệt

Không có gì nghi ngờ rằng CEX vượt trội hơn DEX về trải nghiệm giao dịch tổng thể. CEX được thiết lập tốt hơn và có hệ thống hoàn thiện hơn, cơ sở người dùng lớn hơn, quy mô giao dịch lớn hơn, hệ thống tạo lập thị trường phát triển hơn, và độ sâu thị trường cũng như thanh khoản tốt hơn. Hơn nữa, trên CEX, các giao dịch hiệu quả hơn và chịu ít tổn thất hơn từ chênh lệch giá mua-bán do thiếu thanh khoản. Đây đều là những ưu điểm của CEX.

Ngược lại, DEX chưa hoàn toàn phát triển với hệ thống tạo lập thị trường còn non trẻ và quy mô giao dịch nhỏ. Thêm vào đó, hầu hết các DEX thiếu độ sâu thị trường và thanh khoản, và trải nghiệm người dùng kém hơn nhiều. Tuy nhiên, về trải nghiệm người dùng, DEX có một ưu điểm: họ không yêu cầu đánh giá để niêm yết token. Do đó, họ hỗ trợ nhiều loại token và cặp giao dịch hơn CEX. Điều này đặc biệt đúng trong trường hợp các đồng tiền mã hoá ít được biết đến không thể giao dịch trên CEX.

3) Mức độ bảo mật khác nhau

Về mặt bảo mật, DEX có lợi thế vốn có so với CEX vì tài sản của người dùng hoàn toàn không đi qua DEX. Trên DEX, nếu người dùng muốn giao dịch, họ sẽ cần đăng nhập bằng ví của mình, xác định cặp giao dịch mục tiêu, và sau đó tiến hành giao dịch. Khi giao dịch hoàn tất, tài sản tương ứng trực tiếp vào ví. Do đó, người dùng không cần phải nạp hoặc rút token khi giao dịch trên DEX, và ví của họ tương đương với tài khoản trên CEX.

Ngay cả khi một DEX ngừng hoạt động và phá sản, người dùng sẽ không bị ảnh hưởng vì tài sản tiền mã hoá luôn được lưu trữ trong ví của họ. Trong trường hợp CEX, mọi thứ rất khác biệt. Các sàn giao dịch lớn thường xuyên bị tấn công hack do lượng tài sản khổng lồ được lưu trữ trên đó. Trong quá khứ, CEX đã phải chịu nhiều cuộc tấn công của hacker, như vụ hack khét tiếng năm 2014 của sàn giao dịch lớn MT.Gox, dẫn đến mất 750.000 bitcoin (tương đương 350 triệu đô la). Vụ bê bối này trực tiếp dẫn đến sự phá sản của sàn giao dịch hàng đầu toàn cầu này. Ngoài ra, còn có nhiều sự cố hack nổi tiếng khác trong lịch sử các sàn giao dịch tiền mã hoá tập trung. Ví dụ, vào tháng 5 năm 2019, 7.000 bitcoin (trị giá 41 triệu đô la) đã bị đánh cắp từ Binance. Một lần nữa, vào tháng 8 năm 2021, tài sản tiền mã hoá trị giá 94 triệu đô la đã bị đánh cắp từ sàn giao dịch hàng đầu Nhật Bản Liquid.

Các ví dụ trên chỉ đại diện cho một phần nhỏ các vụ hack CEX. Do đó, mặc dù các CEX hàng đầu đã áp dụng các biện pháp chống hack nghiêm ngặt, rủi ro về bảo mật vẫn còn. Các CEX nhỏ hơn thậm chí còn kém hấp dẫn hơn về mặt bảo mật khi chúng ta có thể thấy hàng nghìn sàn mỗi năm ngừng hoạt động và bỏ trốn. Những rủi ro như vậy có khả năng xảy ra cao hơn nhiều so với rủi ro hack của các CEX lớn. Điều đáng chú ý là các rủi ro liên quan đến CEX luôn tăng lên khi quy định về tiền mã hoá thắt chặt. Do đó, DEX rõ ràng an toàn hơn CEX.

4) Phí giao dịch khác nhau

Khi người dùng lựa chọn giữa CEX và DEX, ngoài quy trình giao dịch, trải nghiệm người dùng và bảo mật, còn một vấn đề quan trọng khác: phí giao dịch. Tuy nhiên, đây là một quyết định dễ dàng vì DEX có phí giao dịch cao hơn nhiều và nhiều bất ổn hơn so với CEX. Hiện tại, hầu hết các dự án DEX nổi tiếng đều chạy trên blockchain Ethereum, và do hệ sinh thái lớn của Ethereum, mạng lưới có thể bị tắc nghẽn theo thời gian. Bên cạnh đó, thị trường luôn phàn nàn về phí gas đắt đỏ của Ethereum. Do đó, ngoài phí gas thay đổi theo thời gian, người dùng còn phải trả phí giao dịch 0,3% cho DEX. Ngược lại, CEX thân thiện với người dùng hơn nhiều khi họ thường tính phí dịch vụ từ 0,05% đến 0,2%.

Tổng kết

Tóm lại, mặc dù cả CEX và DEX đều có những ưu điểm nhất định, trong thực tế, hầu hết người dùng vẫn thích CEX hơn. Xét cho cùng, đa số họ là nhà đầu tư nhỏ lẻ. Đối với họ, trải nghiệm giao dịch tốt hơn và phí giao dịch thấp quan trọng hơn nhiều so với bảo mật. Quan trọng hơn, người dùng có thể tránh các rủi ro bảo mật tiềm ẩn bằng cách rút token vào ví của họ, trong khi đó, trải nghiệm người dùng kém và phí dịch vụ cao của DEX không thể được giải quyết sớm. Do đó, ngay cả khi thị trường tin tưởng vào tương lai đầy hứa hẹn của DEX, họ vẫn còn một chặng đường dài trước khi có thể cạnh tranh với CEX.